Internetowa baza profili glebowych
Gleby brunatne właściwe
wrzesień, 2015
Jednym z typów gleb brunatnoziemnych są gleby brunatne właściwe, formujące się z różnorodnych utworów macierzystych zasobnych w zasady i powstające w procesie brunatnienia. Do poziomu 60-80cm zostają wymyte węglany i zauważa się brak przesunięcia lub bardzo niewielkie frakcji ilastej, glinu oraz wolnego żelaza. Dzielą się na gleby eutroficzne (słabo kwaśne lub obojętne) i mezotroficzne (kwaśne). Najczęściej budowa profilu glebowego tych gleb w warunkach naturalnych leśnych wygląda następująco: O-A-Br-Cca, a w glebach uprawnych: Ap-Bbr-Cca. Poziom próchnicy znajdujący się w tego typu glebie głównie przyjmuje cechy poziomu ochric, czasami mollic i w glebach leśnych jest to również ochric lub umbric na głębokości 15-30 cm. Gleby brunatne właściwe dzielą się na podtypy: brunatne typowe, szarobrunatne, brunatno oglejone, brunatne wyługowane.
Gleby szarobrunatne pełnią rolę przejściową między glebami brunatnymi a czarnymi ziemiami. Powstają z udziałem skały bogatej w składniki pokarmowe i podczas procesu darniowego. Tworzą się na obszarach roślinności leśnej, wilgotnych lasów liściastych. Podtyp tych gleb charakteryzuje się cechami gleb brunatnych, ma też bardzo dobrze ukształtowany poziom próchniczy na miąższości 20-30 cm. Budowa profilu kształtuje się następująco: O-A-ABbr-Bbr-Cca. Najczęściej formują się z glin zwałowych i utworów pochodzenia wodnego i eolicznego.
Kolejnym podtypem są gleby brunatne oglejone. Posiadają cechy typowe dla gleb brunatnych i tworzą się na obszarach o dużej wilgotności. Utworzone z glin lodowcowych, iłów i pyłów. W budowie profilu, jego dolnej części do 100 cm wykazują oglejenie spowodowane zbyt małym drenażem. Profil ma następującą budowę: O-A-Bbrg-Gca, a w warunkach uprawnych: Ap-Bbrg-Ccag.
Brunatne kwaśne
wrzesień, 2015
Gleby brunatne kwaśne formują się na podłożu kwaśnym, słabo zasobnym w zasady, z takich skał jak gruboziarniste piaski, zwietrzelina granitów, granito-gnejsów i nie węglanowych iłów. W glebach tych nie występują węglany, także w poziomie C (poziom skały macierzystej). Budowa profilu glebowego w glebach leśnych wygląda następująco: O-A-Bbr--C natomiast w glebach uprawnych: Ap-Bbr-C. Jako poziom powierzchniowy uważa się poziom ochric, w warunkach leśnych jest to ochric lub umbric. Cambic jest poziomem podpowierzchniowym, bardzo mocno zakwaszonym. W glebach brunatnych kwaśnych występuje duża zawartość wolnego glinu i żelaza. Rozróżniamy trzy podtypy gleb: Brunatne kwaśne oglejone, brunatne kwaśne typowe, brunatne kwaśne bielicowane.
Gleby płowe
wrzesień, 2015
Gleby płowe najczęściej znajdują się u boku gleb brunatnych właściwych. Skałami macierzystymi tych gleb na Niżu Polskim są piaski naglinowe i gliny morenowe natomiast na południu są to lessy i utwory lessopodobne. Utworzone zostały na obszarach porośniętych lasami mieszanymi i liściastymi w klimacie umiarkowanie wilgotnym z różnego rodzaju utworów geologicznych. W glebach tych widoczna jest wyraźna dwudzielczość uziarnienia profilu glebowego z widoczną granicą zarysowującą się na głębokości 40-70 cm. Przyczyna tego może być różna. Mogło być to spowodowane zróżnicowaniem w wyniku relegacji w otoczeniu peryglacjalnym, dzięki czemu część spiaszczona odpowiadała warstwie czynnej. Drugi człon mógł ulec procesowi przemywania (Bednarek, 2004). Proces ten polega na przenoszeniu iłu koloidalnego z powierzchni do poziomu iluwialnego w warunkach aktywnych biologicznie, średnio wilgotnych i odczynie umiarkowanie kwaśnym. W wyniku tego procesu poziomy powierzchniowe zmniejszają się o frakcje ilaste. Iły osiadają w głębszych poziomach tworząc piętra wymycia Bt nazywanych diagnostycznym poziomem argillic. Poprzez iły gleba przyjmuje kolor żółty aż do ciemnobrunatnego. W Polsce północnej i środkowej znajdują się głównie gleby płowe ukształtowane z gliny zwałowej, w południowej części i obszarach górskich występują gleby płowe uformowane pyłów całkowitych i niecałkowitych. Występuje kilka podtypów gleb płowych, a są nimi gleby: płowe typowe, płowe zbrunatniałe, płowe bielicowane, płowe opadowo-glejowe, płowe gruntowo-glejowe, płowe z poziomem agric, płowe zaciekowe (Zawadzki, 1999).
Gleby bielicoziemne
wrzesień, 2015
Gleby bielicoziemne w Polsce stanowią 26% wszystkich gleb i ukształtowały się w klimacie chłodnym i wilgotnym. Rozmieszczenie tych gleb powiązane jest piaskami pradolin, wydm nadmorskich i śródlądowych a także sandrów. Za skały macierzyste w obszarach górskich uważa się zwietrzeliny kwaśnych skał krystalicznych, gruboziarnistych piaskowców oraz bezwęglanowych zlepieńców. Gleby bielicoziemne dzielimy na: gleby rdzawe, gleby bielicowe, bielice.
Gleby rdzawe
wrzesień, 2015
Gleby rdzawe stanowią około 14% powierzchni Polski. Gleby rdzawe dzielą się na kilka podtypów: gleby rdzawe właściwe, gleby brunatno rdzawe, gleby bielico-rdzawe. Skałą macierzystą tych gleb są piaski sandrowe bliskiego transportu, piaski zwałowe i utwory piaszczyste słabo przesortowane oraz mało przemyte (Mocek, 2000). Powstają w procesie rdzawienia. Charakterystyczną cechą jest tworzenie się w piaskach nieruchomych kompleksów próchnicy z półtoratlenkami. Kreują się wtedy rdzawe otoczki na ziarnach mineralnych, uformowane z wolnych tlenków glinu i żelaza, nie powiązanych z próchnicą. W glebach tych w porównaniu do gleb brunatnych, zespoły próchniczo-ilaste nie mają dużego znaczenia z powodu małej ilości frakcji ilastej. Profil glebowy tego typu gleby wygląda następująco: O-ABv-Bv-C. Poziom ABv, o głębokości około 20 cm, ma strukturę rozdzielnoziarnistą lub słabo widoczną i nieutrzymującą się strukturę agregatową, o barwie rdzawoszarej (Mocek, 2000). Poziom rdzawy znajduję się w piętrze Bv i jest odpowiednikiem diagnostycznego poziomu rdzawego – sideric. W rolnictwie gleby rdzawe są mało wykorzystywane ze względu na mało korzystne warunki wodne. Spotykane są jednak współcześnie gleby rdzawe leśne charakteryzujące się wcześniejszym wykorzystaniem w użytkowaniu rolniczym, poprzez pogłębiony poziom próchniczy o kilka centymetrów. W wyniku tego rośliny mają mniejszą przyczepność ponieważ korzenie nie sięgają do odpowiedniej głębokości gleby, bogatej w składniki odżywcze. Gleby te bardzo łatwo ulegają degradacji.
Gleby brunatno-rdzawe są przejściem pomiędzy glebami brunatnymi stworzonymi z piasków a rdzawymi (Mocek, 2000). W profilu tych gleb zmienia się poziom ABv na ABbrBv, gdzie Bbr jest charakterystyczny dla gleb brunatnych i jest to piętro wzbogacenia. Kształtują się w procesie nakładania na poziom rdzawienia, czynników procesu brunatnienia tworząc piętro brunatne – cambic. Występują one zazwyczaj przy obszarach porośniętych borami mieszanymi sosnowo-dębowymi, w Polsce zachodnio-północnej również z domieszką brzozy. Gleby brunatno-rdzawe różnią się od gleb rdzawych właściwych niższym zakwaszeniem a od gleb brunatnych dużo mniejszą ilością frakcji ilastej, małą aktywnością biologiczną oraz zmniejszoną odpornością na degradację (Mocek, 2000).
Czarne ziemie
wrzesień, 2015
Czarne ziemie w Polsce są glebami pozastrefowymi i zajmują najmniejszą powierzchnię ze wszystkich gleb, tylko 1%. Gleby te wytworzyły się z bogatych w substancje organiczną utworów mineralnych, posiadających węglan wapnia lub będących pod oddziaływaniem wód gruntowych zasobnych w kationy wapnia (Zawadzki, 1999). Uformowane zostały na terenie o małych obniżeniach, gdzie występowało wysokie zwierciadło wód gruntowych, a także czasowo trwał proces bagienny. Czarne ziemie tworzące się w przebiegu zabagnienia gruntowo-glejowego zachodziło przy łęgach olszowo-jesionowych. Duża ilość masy organicznej znajdującej się w tych glebach powiązana jest z procesem darniowym i wilgotnością gleby. W czasie podtopień formowały się również utwory torfiaste i torfy. Czasami czarne ziemie tworzyły się na obszarach starych aluwiów, terenów pojeziornych a także w pobliżu torfowisk. Utwory mineralne dzięki którym utworzyły się czarne ziemie to gliny lekkie, średnie, ciężkie oraz piaski słabo gliniaste, gliniaste i również pyłów i iłów. Duże obszary tych gleb wytworzyły się na morenach dennych wykazujących cechy spłaszczenia w powierzchniowych częściach profilu z glin zwałowych. Towarzyszyła im roślinność darniowo-łąkowa wraz z domieszką roślinności bagiennej. W budowie profilu czarnych ziem znajduje się skała macierzysta (C), zaraz pod poziomem próchniczym (A) w diagnostyce określanym jako mollic. Gleby te przybierają kolor czarny lub ciemnoszary, co jest ich cechą rozpoznawczą (Zawadzki, 1999). W czarnych ziemiach wydzielamy tylko jeden typ będący jednocześnie rzędem ale również dzielimy na sześć podtypów. Są to czarne ziemie: właściwe, glejowe, zbrunatniałe, wyługowane, murszaste, zdegradowane (szare).
Profil czarnych ziem właściwych przyjmuje postać Ap-Aa-Cca-G. Formują się w czasie stopniowego odwodnienia czarnych ziem glejowych w wyniku ich zdrenowania. W profilu wyznaczamy piętro uprawne Ap o kolorze jasnym, a także poziom Aa, ciemny. Skała macierzysta znajduje się pod poziomem Aa, gdzie mogą pojawiać się konkrecje węglanowe wskazujące na poziom calcic (Cca). Poziom próchniczy, diagnostycznie nazywany mollic ma głębokość 40-60 cm i zawiera od 3-6% materii organicznej (Mocek, 1999).
Czarne ziemie zbrunatniałe są kolejnym podtypem o profilu układającym się następująco Ap-Aa-Bbr-Cca-G. Gleby te cechują się niższą ilością materii organicznej, równą około 2%. Znajdują się przede wszystkim na wysoczyznach bogatych w skały zasobne w glikokrzemiany. Wietrzenie skał macierzystych prowadzi to do wytworzenia się poziomu cambic (Bbr). Gleby te wykorzystywane są w rolnictwie pod uprawę.
Gleby zabagniane
wrzesień,2015
Gleby zabagniane tworzą się w warunkach wodnych (wody opadowej lub gruntowej) niezależnie od podłoża z jakiego powstaje gleba. Przez dużą ilość nagromadzonej wody w ziemi, trwale lub czasowo tworzą się warunki beztlenowe. Powoduje to powstanie procesów glejowych podczas, których zmniejsza się ilość związków żelazowych i akumuluje się substancja organiczna. W środowisku beztlenowym utwory mineralne przyjmują barwę niebieskoszarą, zielonkawoszarą lub szaropopielatą. Przy dobrym natlenieniu kolor zmienia się na żółty lub brunatny. Stan tez zależy od odczynu gleby, składu granulometrycznego i ilości substancji organicznej. W glebach zabagnianych dobrze wykształca się poziom próchniczy. Rząd tych gleb dzieli się na dwa typy: gleby opadowo-glejowe i gleby gruntowo-glejowe.
Gleby opadowo-glejowe
wrzesień, 2015
Gleby opadowo-glejowe stanowią około 10% użytków rolnych w kraju. W środowisku naturalnym znajdują się na nich drzewostany liściaste, iglaste lub mieszane. Charakteryzują się budową profilu A-Gg albo A-Gg-Bg-Cg-C. Wygląd profilu spowodowany jest dużą ilością wody i nieprzepuszczalnym utworami w glebie. Najczęściej formują się z utworów pyłowych różnorakiego pochodzenia, spiaszczonych glin zwałowych, iłów i glin średnich oraz ciężkich na małych obszarach. Istnieją dwa rodzaje kształtowania się gleb opadowo-glejowych. Odgórne oglejenie w utworach całkowitych powiązane jest z maksymalnym nasyceniem kapilarnym w wyższych poziomach, górnej części profilu. Najczęściej zauważa się ten proces w utworach pyłowo ilastych lub ciężkich ilastych przy wzmożonym opadzie atmosferycznym. Cały przebieg procesu oglejenia odgórnego spowodowany jest bardzo wolnym opadaniem wody i jej tymczasowym zatrzymaniem (Zawadzki, 1999). Istnieje możliwość, że zbyt długa stagnacja wody w glebie spowoduje jej wyparowanie. Gleby opadowo-glejowe o różnym uziarnieniu powstają zazwyczaj z gleb innych typów, gdzie widoczne jest duże skupisko fragmentów spławialnych lub koloidalnych w piętrach głębszych. Woda nieprzemieszczająca się na warstwie nieprzepuszczalnej, obejmuje jego górne części w pierwszej fazie, by później przenieść swe działanie do poziomu E. Powstaje w ten sposób poziom g górnego oglejenia, cechujący się szaro rdzawą barwą tworzącym się w efekcie zmniejszenia i oksydacji związków żelaza (Zawadzki, 1999). W utworach niecałkowitych zjawisko to wygląda podobnie, ale skałą w podłożu są iły lub gliny, a występujące nad nimi skały mają lżejsze uziarnienie.
Gleby gruntowo-glejowe
wrzesień, 2015
Gleby gruntowo-glejowe znajdują się zawsze pośród gleb strefowych i stanowią grupę gleb międzystrefowych. Ich budowa charakteryzuje się następująco: A-G. Są to gleby mineralne lub organiczno mineralne. Kształtują się na obszarach nisko usytuowanych, najczęściej w dolinach rzek przy wysokim poziomie wód gruntowych (Zawadzki, 1999). Powstają na podłożu skał gliniastych lub piasków utworzonych na cięższej glebie. Stan wód gruntowych nie spada poniżej 30 cm od powierzchni gleb. Procesy glejowe stanowią główną rolę w oglejeniu gleb i nadają im barwę szaropopielatą, szarozieloną lub niebieskawą. W glebach gruntowo-glejowych na poziomie glejowym występują na zmianę procesy tlenowe i beztlenowe, nazywane oksydacyjno-redukcyjnymi (Mocek, 2000). Procesy glejowo redukcyjne zachodzą na niższym poziomie profilu. W warunkach wysoko stojącej wody gruntowej oglejenie zajmuje cały profil glebowy razem z piętrem próchniczym nadając mu kolor czarny z odcieniem stalowym. Gleby te dzielą się na cztery podtypy: mułowo-glejowe, gruntowo-glejowe właściwe, torfowo-glejowe i torfiasto-glejowe.
Gleby murszaste
wrzesień, 2015
Gleby murszaste są podtypem gleb murszowatych. Tworzą się podczas rozwoju gleb murszowatych w procesie decesji, na skutek którego zmniejsza się ilość substancji organicznej tworzącej się podczas mineralizacji. Wierzchnia warstwa w glebach murszastych składa się z około 3-10% substancji organicznej zmieszanej z substancją mineralną. Budowa profilu wygląda następująco: Ai-AC-C. Zazwyczaj kształtują się na płytkich torfach, utworów torfiastych oraz mułów. Gleby te rozmieszczone są na grądach właściwych.
Gleby na obszarze badań
Gleby brunatnoziemne
wrzesień, 2015
Gleby brunatnoziemne stanowią 51,5% powierzchni kraju i składają się z typów gleb: brunatnych właściwych, brunatnych kwaśnych i płowych. Gleby brunatnoziemne wytworzyły się z roślinności wielogatunkowych lasów liściastych lub mieszanych. Występują w klimacie umiarkowanym oceanicznym lub kontynentalnym. W obszarze Niżu Polskiego jako skałę macierzystą gleb brunatnoziemnych uważa się przede wszystkim utwory akumulacji lodowcowej (piaski naglinowe, piaski zwałowe, gliny morenowe) a także wodnej (utwory pyłowe). Gleby te cechują się rozwiniętym poziomem cambic w typie gleb brunatnych i argillic w glebach płowych. Jako powierzchniowy poziom przyjmują ochric. Gleby brunatnoziemne, razem z glebami bielicoziemnymi zaliczamy do działu gleb autogenicznych, których czynniki glebotwórcze podczas powstawania i kształtowania się, cały czas stanowią równorzędną role. Na rozwój gleb objętych obszarem badań w pracy, nie miał wpływu klimat ze względu na zbyt małą powierzchnię. Rozmieszczenie gleb zostało głównie ukształtowane na obszarze Moraska, przez charakter skały macierzystej.